De schuldmachine

Heb jij hem afgelopen woensdag gezien? De 3doc documentaire over schulden: “de Schuldmachine”. We weten allemaal dat schulden een groot probleem zijn in Nederland. Maar alsnog schrik ik ervan. De percentages van mensen met schulden, jongeren die niet meer uit de problemen kunnen komen, schuldenaren die allemaal hun eigen deel proberen veilig te stellen en ondertussen incassobureau’s die beweren menselijk met je om te gaan. Schulden zijn een groot probleem in Nederland, maar ondertussen ook big business. Want de één z’n dood, is de ander z’n brood. Maar van een kale kip kan je niet plukken. Of toch wel? Nee, van een kale kip kan je niet plukken, maar vele bedrijven proberen het toch!

20% van de jongeren kampt met problematische schulden

Zo, dat is eruit. 20% van de jongeren. Eén op de vijf jongeren heeft financiële problemen. Dat is gigantisch veel. Zelfs ik schrik daarvan. De organisaties die het meeste geld eisen? Vooral de overheid. Het CJIB (Centraal Justitieel Incasso Bureau), het CAK (Centraal Administratie Kantoor) en de Belastingdienst zijn drie partijen die in vrijwel elke schuld voorkomen. Een grote kostenpost voor mensen met schulden zijn de incassobureau’s zelf. Want ja, die moeten er natuurlijk wel wat aan verdienen.

Hoe kom je aan schulden?

Schulden en schuldproblematiek zijn het gevolg van gedragingen of problemen waar gedragingen uit voortkomen. Het zit hem dus vooral in gedrag. Schaamte, een nonchalante houding en ga zo maar door. Dat is soms de oorzaak van de schulden, maar soms ook niet. Sommige schulden ontstaan buiten de schuld van jongeren om. En los het dan toch maar gewoon op. Extreem schrijnende gevallen komen in de documentaire naar voren. Sommigen waarvan zelfs mijn haren overeind gaan staan.

Angstig afwachten wat jouw schuld is

“Ik moet die bedragen even met de rekenmachine voor u bij elkaar optellen”. Tijdens het bellen met de belastingdienst krijgt een jongvolwassen vrouw dit te horen. Ze knijpt haar ogen dicht van angst als de man zijn rekensom klaar heeft. Totale schuld: Zo’n 37.000 euro. En dat is dan pas één schuldeiser. De jongeren die gevolgd worden zijn bang. Elke brief die ze krijgen, weten ze niet waar ze aan toe zijn. En elke brief komt er weer €100 bij voor hun gevoel. Ik snap wel dat ze die post niet meer open maken.

Sommige incassobureau’s zijn gewoon crimineel bezig

Want ja, voordat je naar de rechter gaat, moet je wel eerst duidelijk hebben wat je op gaat eisen. Pas als dat bedrag vastligt, kan je die rechtszaak aanspannen. Dat je daarvoor zo snel mogelijk, zo veel mogelijk kosten maakt, zodat het op te eisen bedrag nog eens velen malen hoger is, is totaal niet in het belang van degene met schulden. Nee, daar worden alleen de eigenaren van het incassobureau beter van. Ook wordt er vaak gedreigd. Natuurlijk, soms moet je consequenties benoemen. Maar als je gaat dreigen dat er beslag gelegd gaat worden op de inboedel, moet dat het ook wel waar zijn. Met een inboedel van €500, zijn de verkoopkosten vaak hoger dan wat het opbrengt. Opnieuw: je jaagt daarmee de persoon met schulden op extra (onnodige) kosten, veel stress en ga zo maar door.

Op iemand jagen heeft geen zin

Als je jaagt op iemand met schulden, gaan ze gekke dingen doen. Ze willen iedereen tevreden houden. Zelfs als ze daarvoor iets moeten doen waardoor ze mogelijk nog verder in de schulden of problemen komen zitten. De nieuwe aanpak, die in de documentaire wordt gevolgd, werkt juist als een schild. Even ervoor zorgen dat er geen deurwaarders op de stoep staan. Even zorgen dat er geen bedreigende brieven binnen komen. Zorgen dat die schulden, met behulp van een regeling, afbetaald worden. Want daar gaat het om. Zolang men in een wat rustiger vaarwater zit, gaat het beter met die persoon. Kunnen ze beter meewerken en komen ze de regeling ook beter na.

Ga jij hem ook kijken?

Ik schrok nogal van sommige situaties en hoe bedrijven en instanties daarmee omgaan. Een meisje, dat op 12 jarige leeftijd boeken heeft geleend voor school (zoals dat heel vaak gaat). Haar ouders hebben de rekening toen niet betaald en nu, negen jaar later, nu zij volwassen en financieel verantwoordelijk is, komt het boekenbedrijf, of het bedrijf waaraan de schuld verkocht is, achter haar aan. De shit opruimen waarvan je niet eens wist dat je hem had. Toeslag voor kinderopvang terug moeten betalen omdat de opvang (die overigens ondertussen failliet is) niet aan kan tonen dat de kinderen daar hebben gezeten. En nog meer van zulke kromme dingen. Want hoe lang denk je dat iemand vastgezet wordt, voor een nog openstaande boete van €375. Ik kan je in ieder geval vertellen dat de detentieduur zo’n acht keer meer kost dan de boete zelf (die overigens dan niet betaald wordt). Het kost de samenleving meer geld en de jongen leert er niet van, want hij was al zo in het nauw gedreven dat hij niet anders kon EN hij zit nog steeds zo in het nauw, waardoor hij het zo weer zou doen.

Het is geen kwade opzet

Dat vind ik misschien nog wel het ergste. Alle schulden die deze jongeren hebben, zijn niet ontstaan door kwade opzet. Het is de toon die in de brieven zit. Domme pech hebben. Procedures die te moeilijk zijn. Slechte begeleiding en vaak een ongelukkige jeugd. Kortom, een vicieuze cirkel waar je maar met moeite uit kan krabbelen. En al eerder heb ik over zulke schrijnende gevallen geschreven. De vogelbuurt in Amsterdam Noord. De toon waarin brieven worden geschreven. En dat we eigenlijk, juist als wij het wel op orde hebben, anderen eens zouden moeten helpen in de vorm van bijvoorbeeld schuldhulpmaatje.
Want er zijn zoveel meer mensen met schulden. Zoveel mensen die er zelf niet uitkomen, terwijl ze dat wel zo graag willen. Hoe hebben we het in Nederland dan toch weer zo ver kunnen laten komen. Dat omgaan met geld niet standaard in het lespakket zit. Hoewel ik mij al drie jaar verdiep in al deze materie, was ook deze documentaire weer een eye-opener.

Heb jij problematische schulden?

Lees je dit nu en denk je: dat kan wel eens over mij gaan? Ga er dan mee aan de slag! Zoek instanties op die jou bij deze problemen kunnen helpen. Ja, het is heel naar om toe te moeten geven dat het een puinhoop is. Maar op het moment dat je het toegeeft, kan je eraan gaan werken. En als je eraan gaat werken, kan het alleen nog maar beter worden. Zoek daarom vooral naar organisaties als het NiBUD, schuldhulpmaatje of jouw gemeente. Zij weten het juiste adres of de juiste persoon die jou kan helpen orde in de chaos te creëren.

Heb je vandaag een uurtje over?

Ik kan je alleen maar aanraden hem ook te bekijken. Kijk waar het bij anderen al eens fout is gegaan. Leer ervan en zorg dat het bij jou en de mensen om je heen niet op dezelfde manier fout gaat. Dat zou tenslotte zonde zijn.
Deze 3doc documentaire over de schuldenmachine kan je hier terugvinden.